Πριαπισμός καλείται η παρατεταμένη στύση χωρίς σεξουαλικό ερεθισμό. Η στύση συνήθως είναι ξυλώδης και συνοδεύεται από πόνο. Η νόσος φέρει το όνομα του Πρίαπου, αρχαίου θεού της γονιμότητας και της γεωργίας που απεικονίζεται ιθυφαλλικός.
Μολονότι ο πριαπισμός θεωρείται σπάνια κατάσταση, μπορεί να συμβεί σε ασθενείς που χρησιμοποιούν ενδοπεϊκές ενέσεις αγγειοδραστικών ουσιών ή φάρμακα από το στόμα για την αντιμετώπιση στυτικής δυσλειτουργίας. Η έγκαιρη διάγνωση και ταχεία αντιμετώπιση του πριαπισμού είναι ιδιαίτερα σημαντική για την προστασία του στυτικού ιστού από μη αναστρέψιμες βλάβες λόγω ισχαιμίας.
Τύποι πριαπισμού
Υπάρχουν 3 τύποι πριαπισμού, οι οποίοι έχουν διαφορετική παθοφυσιολογία, αιτιολογία και αντιμετώπιση: α) ισχαιμικός, β) μη ισχαιμικός και γ) υποτροπιάζων.
α. Ισχαιμικός πριαπισμός
Ο ισχαιμικός πριαπισμός ή πριαπισμός χαμηλής ροής (low-flow priapism), είναι ο συχνότερος τύπος. Οφείλεται στην παγίδευση φλεβικού αίματος στο πέος για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα. Η υψηλή πίεση που αναπτύσσεται στο στυτικό ιστό προκαλεί ελάττωση της αρτηριακής παροχής (ισχαιμία), ιστική υποξία και νέκρωση. Τα συμπτώματα είναι:
- Στύση που διαρκεί άνω των 4 ωρών και δε σχετίζεται με σεξουαλική επιθυμία ή ερεθισμό
- Σκληρό σώμα του πέους αλλά μαλακή βάλανο
- Προοδευτικά επιδεινούμενο πεϊκό πόνο
β. Μη ισχαιμικός πριαπισμός
Ο μη ισχαιμικός πριαπισμός, γνωστός και ως πριαπισμός υψηλής ροής (high-flow priapism), συμβαίνει όταν η ροή αίματος από το πέος δεν κοντρολάρεται σωστά. Συνήθως είναι ανώδυνος. Εκδηλώνεται με το ακόλουθο τρόπο:
- Στύση που διαρκεί περισσότερο από 4 ώρες και δε σχετίζεται με ερωτική επιθυμία ή διέγερση
- Σώμα πέους σε στύση αλλά όχι πλήρως άκαμπτο
γ. Υποτροπιάζων πριαπισμός
Ο υποτροπιάζων πριαπισμός (stuttering priapism) είναι μια μορφή ισχαιμικού πριαπισμού που συναντάται σπάνια στη χώρα μας. Είναι συχνότερος στους άνδρες που πάσχουν από δρεπανοκυτταρική αναιμία, μια κληρονομούμενη διαταραχή της μορφολογίας των ερυθρών αιμοσφαιρίων. Η νόσος εμφανίζεται συχνότερα σε άτομα της μαύρης φυλής.
Τα ανώμαλα ερυθροκύτταρα (δρεπανοκύτταρα) μπορεί να προκαλέσουν απόφραξη των λεπτών αγγείων του πέους. Στον υποτροπιάζοντα πριαπισμό υπάρχουν επανειλημμένα επεισόδια επώδυνων παρατεταμένων στύσεων και ισχαιμικού πριαπισμού. Σε μερικές περιπτώσεις η κατάσταση ξεκινά με επεισόδια ανεπιθύμητης και επώδυνης στύσης μικρής διάρκειας, που με το χρόνο εξελίσσονται σε πιο συχνές και παρατεταμένες, επώδυνες στύσεις.
Αιτιολογία
Η στύση φυσιολογικά εμφανίζεται ως απάντηση σε σωματικό ή ψυχολογικό ερεθισμό. Ο ερεθισμός προκαλεί χαλάρωση και διάταση των αγγείων και λείων μυών του πέους με αποτέλεσμα την αύξηση της αιματικής ροής προς τα σηραγγώδη σώματα του πέους. Ακολούθως το πέος διογκώνεται και σκληραίνει. Μετά από τον ερεθισμό το αίμα εξέρχεται του πέους και το όργανο επιστρέφει στην πρότερη, χαλαρή κατάστασή του.
Ο πριαπισμός επέρχεται όταν κάποιο στοιχείο των ανωτέρω μηχανισμών – το αίμα, τα αιμοφόρα αγγεία, οι λείοι μυς ή τα νεύρα – διαταράσσει την κυκλοφορία του αίματος στο όργανο με αποτέλεσμα η στύση να παρατείνεται. Μολονότι συχνά το υποκείμενο αίτιο του πριαπισμού δε μπορεί να ανακαλυφθεί, αρκετές καταστάσεις φαίνεται ότι παίζουν ρόλο στην εμφάνισή του.
Αιματολογικές παθήσεις
Ασθένειες του αίματος μπορεί να συμβάλλουν στην πρόκληση πριαπισμού, συνήθως ισχαιμικού όπου το αίμα δεν μπορεί να απομακρυνθεί από το πέος. Οι παθήσεις αυτές είναι:
- Δρεπανοκυτταρική αναιμία
- Λευχαιμία
- Άλλες δυσκρασίες του αίματος, όπως θαλασσαιμία (μεσογειακή αναιμία), πολλαπλούν μυέλωμα και άλλες
Η πιο συχνή διάγνωση σε παιδιά και νέους άνδρες είναι η δρεπανοκυτταρική αναιμία.
Φάρμακα
Ο πριαπισμός, συνήθως ισχαιμικός, συχνά μπορεί να αποτελεί ανεπιθύμητη ενέργεια φαρμάκων που χορηγούνται μόνα ή σε συνδυασμό:
- Φάρμακα από το στόμα για την αντιμετώπιση της στυτικής δυσλειτουργίας, που ανήκουν στους αναστολείς της φωσφοδιεστεράσης-5, όπως σιλδεναφίλη, ταδαλαφίλη, βαρδεναφίλη, αβαναφίλη.
- Ενδοπεϊκές ενέσεις αγγειοδραστικών ουσιών για την αντιμετώπιση της στυτικής δυσλειτουργίας, που εγχέονται στα σηραγγώδη σώματα του πέους, όπως αλπροσταδίλη, παπαβερίνη, φαιντολαμίνη, μίγματα (π.χ. bimix, trimix)
- Αντικαταθλιπτικά, όπως φλουοξετίνη, βουπροπιόνη και σερτραλίνη
- α-αδρενεργικοί αποκλειστές, που χρησιμοποιούνται στη θεραπεία της καλοήθους υπερπλασίας του προστάτη, όπως πραζοσίνη, τεραζοσίνη, δοξαζοσίνη και ταμσουλοσίνη
- Αντιψυχωσικά, Ουσίες που χορηγούνται για αγχώδεις διαταραχές ή ψυχώσεις, όπως υδροξυζίνη, ρισπεριδόνη, ολανζαπίνη, λίθιο, κλοζαπίνη, χλωροπρομαζίνη και θειοριδαζίνη
- Αντιπηκτικά, όπως βαρφαρίνη και ηπαρίνη
- Ορμόνες, όπως τεστοστερόνη και γοναδοεκλυτίνη
- Ουσίες που χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση του συνδρόμου ελλειμματικής προσοχής/υπερδραστηριότητας (ADHD), όπως η ατομοξετίνη
Αλκοόλ και ναρκωτικά
Το αλκοόλ, η μαριχουάνα, η κοκαΐνη και άλλα παραισθησιογόνα ναρκωτικά μπορούν να προκαλέσουν πριαπισμό, κυρίως ισχαιμικού τύπου. Η πιθανότητα εμφάνισης πριαπισμού αυξάνεται, όταν η χρήση συνδυάζεται με τη λήψη φαρμάκων που αναφέρθηκαν παραπάνω.
Κακώσεις
Μια συνήθης αιτία μη ισχαιμικού πριαπισμού είναι το τραύμα στο πέος, την πύελο ή το περίνεο, δηλαδή της περιοχής μεταξύ πέους και πρωκτού.
Ποιοι άλλοι παράγοντες μπορούν να συμβάλλουν στην εμφάνιση πριαπισμού;
Άλλες αιτίες πριαπισμού μπορεί να είναι:
- Δάγκωμα αράχνης, σκορπιού ή άλλες δηλητηριάσεις
- Μεταβολικές διαταραχές, όπως ουρική αρθρίτιδα ή αμυλοείδωση
- Νευρολογικές διαταραχές, όπως κάκωση νωτιαίου μυελού ή σύφιλη
- Καρκίνος στο πέος
Θεραπεία
Ο ισχαιμικός πριαπισμός χρειάζεται άμεση αντιμετώπιση διότι μπορεί να έχει σημαντικές επιπλοκές σε ότι αφορά τη στυτική λειτουργία. Η πολύωρη (άνω των 24 ωρών) υποξία του πέους προκαλεί ανεπανόρθωτες βλάβες στο στυτικό ιστό που οδηγούν σε μόνιμη στυτική δυσλειτουργία.
Καταρχήν συνιστάται στον ασθενή να έχει σεξουαλική επαφή ή αυτοϊκανοποίηση, να υποβληθεί σε κάποια κοπιώδη δραστηριότητα (π.χ. ανεβοκατέβασμα σκαλιών ή ελαφρύ τρέξιμο) και να κάνει ένα κρύο μπάνιο. Συνιστάται επίσης να διακόψει τη λήψη φαρμάκων που ανήκουν στις κατηγορίες που προαναφέρθηκαν για λίγες μέρες. Σε ήπιες μορφές πριαπισμού, κυρίως φαρμακευτικού και μικρής χρονικής διάρκειας, μπορεί να υπάρξει αυτόματη ύφεση του πριαπισμού.
Η θεραπεία συνίσταται καταρχήν στην λήψη τερβουταλίνης ή ψευδο-εφεδρίνης από το στόμα. Σε επόμενο στάδιο γίνεται ενδοσηραγγώδης χορήγηση συμπαθητικομιμητικών ουσιών (π.χ. αδρεναλίνης, φαινυλεφρίνης, ετιλεφρίνης) συχνά σε συνδυασμό με αφαίμαξη του πέους. Αποτυχία των μεθόδων αυτών θα ακολουθηθεί από χειρουργικούς χειρισμούς υπό αναισθησία. Καταρχήν εκτελούνται τα λεγόμενα άπω shunts, κυρίως με τη χρήση νυστεριού (κατά Ebbehoj) ή tru-cut βελόνης (κατά Winter).Μπορεί να χρειαστεί επιπλέον διαστολή του πόρου με μεταλλικό διαστολέα ή να εκτελεστούν πιο σύνθετες χειρουργικές επεμβάσεις. Η εξέλιξη του πριαπισμού, ιδίως άνω των 24 ωρών, μπορεί να παρακολουθηθεί με έγχρωμο υπερηχογράφημα (triplex) πέους.
Σε πολύ παραμελημένες καταστάσεις (πριαπισμούς άνω των 3 ημερών) ορισμένοι ερευνητές προτείνουν την απευθείας τοποθέτηση πεϊκής πρόθεσης με πολύ καλύτερα αποτελέσματα έναντι της καθυστερημένης τοποθέτησης σε ένα πολύ ινώδες πέος.
Ο μη ισχαιμικός πριαπισμός δε συνιστά επείγουσα κατάσταση, αφού δεν υπάρχει ισχαιμία. Συνήθως ήπια αναλγησία ή και απλή παρακολούθηση επαρκεί για την ύφεση της κατάστασης. Σε ασθενείς που επιλέγουν επεμβατική θεραπεία διενεργείται εκλεκτικός εμβολισμός με απορροφήσιμα υλικά, όπως αυτόλογο θρόμβο ή gelfoam.
Ο υποτροπιάζων πριαπισμός αποτελεί θεραπευτική πρόκληση. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί επιθετική θεραπεία με κετοκοναζόλη, αντι-ανδρογόνα και LHRH-αγωνιστές. Πρόσφατα, σε προεφήβους και σε ασθενείς με δρεπανοκυτταρική αναιμία, προτάθηκε η συστηματική χορήγηση αναστολέων PDE-5 με καλά αποτελέσματα.
Για εκτενέστερη και λεπτομερέστερη πληροφόρηση σχετικά με τον πριαπισμό ο Χειρουργός Ουρολόγος – Ανδρολόγος Δρ Ιωάννης Ζούμπος είναι πάντοτε στη διάθεσή σας
