Κυστεοσκόπηση

Τι είναι η κυστεοσκόπηση;

Η κυστεοσκόπηση είναι μια διαγνωστική εξέταση που πραγματοποιείται για τον ενδοσκοπικό έλεγχο του κατώτερου ουροποιητικού συστήματος, δηλαδή της ουρήθρας, του προστάτη (στον άνδρα) και της ουροδόχου κύστης.

Για την εξέταση ο Ουρολόγος χρησιμοποιεί ειδικό ενδοσκοπικό εξοπλισμό, που ονομάζεται κυστεοσκόπιο. Το κυστεοσκόπιο συνδέεται με σύστημα ψυχρού φωτισμού (LED, Xenon), ώστε να μη θερμαίνεται το άκρο του. Επίσης, διαθέτει έναν εσωτερικό αυλό που είναι γνωστός ως κανάλι πλύσης/εργασίας. Μέσω αυτού του αυλού το ενδοσκόπιο, που συνδέεται με συσκευή έγχυσης φυσιολογικού ορού, υδροδιατείνει και εκπλένει τα κοίλα όργανα του ουροποιητικού για να επιτευχθεί καθαρότερο οπτικό πεδίο. Μέσω του καναλιού εργασίας μπορεί επίσης να εισαχθούν καθετήρες ή εργαλεία και να γίνουν διαγνωστικοί και θεραπευτικοί χειρισμοί. Παλαιότερα οι Ουρολόγοι χρησιμοποιούσαν άκαμπτα κυστεοσκόπια, που λόγω της μεταλλικής κατασκευής και της μεγάλης διαμέτρου τους προκαλούσαν έντονη δυσφορία  στον εξεταζόμενο. Σήμερα χρησιμοποιούνται κυρίως εύκαμπτα ενδοσκόπια, που λόγω της μαλακής τους υφής, της μικρότερης διαμέτρου και των ατραυματικών άκρων τους δεν ενοχλούν ιδιαίτερα τον ασθενή.

Για τη βελτίωση της εικόνας των κυστεοσκοπίων τα τελευταία χρόνια έχουν υπάρξει σημαντικές τεχνικές εξελίξεις. Η πρώτη από αυτές είναι η τοποθέτηση ειδικών chips επεξεργασίας εικόνας στο άκρο των εύκαμπτων ενδοσκοπίων (τεχνολογία chip on the tip). Η τεχνολογία αυτή κατάργησε τη χρήση οπτικών ινών, εξαλείφοντας το «φαινόμενο κυρήθρας» στην εικόνα (pixelation) και αύξησε την αντοχή των οργάνων. Επιπλέον επέτρεψε την κατασκευή πολύ ελαφρών κυστεοσκοπίων με εξαιρετική ευχρηστία, αφού δε χρειάζεται πρόσθετη κάμερα στον προσοφθάλμιο φακό και η εικόνα είναι πάντα εστιασμένη.

Προς την κατεύθυνση της καλύτερης εντόπισης των όγκων (θηλώματα) της ουροδόχου κύστης θα πρέπει επίσης να αναφερθεί η φωτοδυναμική διάγνωση και το narrow band imaging (NBI). Κατά τη φωτοδυναμική διάγνωση στον ασθενή γίνεται ενδοκυστική έγχυση φθορίζουσας ουσίας (εξαμινολεβουλινικό οξύ) πριν την κυστεοσκόπηση. Η ουσία αυτή απορροφάται έντονα από τα καρκινικά κύτταρα της κύστης. Στην κυστεοσκόπηση με κυανό φως (PDD cystoscopy) οι ύποπτες βλάβες κοκκινίζουν κι έτσι, είτε είναι μικρού μεγέθους, είτε σχετικά επίπεδες, γίνονται ευκολότερα ορατές. Με την ίδια τεχνική ο Ουρολόγος μπορεί να βοηθηθεί και στο χειρουργείο, ώστε να κάνει μια πιο λεπτομερή διουρηθρική αφαίρεση των όγκων. Η τεχνική NBI χρησιμοποιεί το φαινόμενο της πόλωσης του φωτός ώστε να κάνει πιο έντονη την αντίθεση της εικόνας των αγγειοβριθών βλαβών (όγκοι) και να διευκολύνει την αναγνώρισή τους.

Πότε χρειάζεται να γίνει κυστεοσκόπηση;

Οι ενδείξεις για τη διενέργεια κυστεοσκόπησης είναι οι ακόλουθες:

• Αιματουρία: είτε μακροσκοπική, είτε μικροσκοπική με σκοπό τον έλεγχο για την ύπαρξη όγκων εντός της ουροδόχου κύστης.
• Δυσουρία: όταν υπάρχει εμμένουσα δυσχέρεια ούρησης και για τη διερεύνηση του ενδεχομένου να υφίσταται ένα στένωμα ουρήθρας.
• Επίμονος πόνος στην κύστη ή κατά την ούρηση χωρίς ανεύρεση προφανούς αιτίου (διάμεση κυστίτιδα, χρόνια ουρηθρική συνδρομή): η κυστεοσκόπηση γίνεται υπό νάρκωση ώστε να αυξηθεί αρκετά η πίεση εντός της κύστης και να ληφθούν βιοψίες.
• Διερεύνηση υποτροπιαζουσών ουρολοιμώξεων, ιδίως σε άτομα μέσης και μεγάλης ηλικίας.
• Διερεύνηση λιθίασης της ουροδόχου κύστης και παθολογικής επικοινωνίας της κύστης με άλλα όργανα (συρίγγια).
• Ακράτεια ούρων στον άνδρα: πριν από την διενέργεια χειρουργικής επέμβασης (ιδίως τεχνητού σφιγκτήρα) για την αποκατάσταση του προβλήματος.

Οι διαγνωστικές και θεραπευτικές επεμβατικές πράξεις που μπορεί με την κυστεοσκόπηση να διενεργήσει ο Ουρολόγος έχουν ως εξής:

• Τοποθέτηση και αφαίρεση ουρητηρικού καθετήρα (DJ ή pig-tail).
• Έκπλυση ουροδόχου κύστης για κυτταρολογική εξέταση ούρων.
• Βιοψία ουροδόχου κύστης (με ενδοσκοπική λαβίδα cold-cup).
• Αφαίρεση μικρού λίθου ή ξένου σώματος από την ουροδόχο κύστη (με ενδοσκοπική λαβίδα σύλληψης).
• Καυτηριασμός (fulguration) μικρών θηλωμάτων ή άλλων βλαβών της ουρήθρας ή της ουροδόχου κύστης με ειδικό ηλεκτρόδιο τύπου bugbee.
• Θραύση λίθου ή καυτηριασμός βλαβών της ουρήθρας ή της ουροδόχου κύστης με ίνα laser.
• Έγχυση ουσιών (π.χ. Botox) ή ογκωτικών παραγόντων (π.χ. Deflux) στο τοίχωμα της ουροδόχου κύστης με ειδική ενδοσκοπική βελόνη.
• Τοποθέτηση ειδικών υλικών εντός της ουρήθρας ή της ουροδόχου κύστης (π.χ. ουρηθρικά stents, Urolift, iTind).

Πώς γίνεται;

Η κυστεοσκόπηση συνήθως πραγματοποιείται με τοπική αναισθησία ή ελαφρά ενδοφλέβια καταστολή. Η επιλογή της μεθόδου αναισθησίας οφείλει να λαμβάνει πάντοτε υπόψη τις επιθυμίες του ασθενή και είναι σημαντικό να εξασφαλίζει την ορθή εκτέλεση της εξέτασης χωρίς ταλαιπωρία του ατόμου. Η εκτέλεση της κυστεοσκόπησης είναι εφικτή σε περιβάλλον ιατρείου που διαθέτει την κατάλληλη τεχνική υποδομή.

Της εξέτασης προηγείται έλεγχος των ούρων με γενική ούρων και καλλιέργεια. Σε περίπτωση ενεργού ουρολοίμωξης συστήνεται αναβολή της κυστεοσκόπησης και εκτέλεσή της μετά την αντιμετώπιση της λοίμωξης.

Για την κυστεοσκόπηση ο ασθενής συνήθως τίθεται σε γυναικολογική θέση (θέση λιθοτομής). Στον άνδρα η εύκαμπτη κυστεοσκόπηση μπορεί να γίνει και σε ύπτια θέση. Η περιοχή των γεννητικών οργάνων καθαρίζεται καλά με αντισηπτικό διάλυμα (ιωδιούχος ποβιδόνη, χλωρεξιδίνη) και καλύπτεται με αποστειρωμένο οθόνιο. Ο Ουρολόγος εισάγει απαλά στην ουρήθρα ειδική γέλη (ξυλοκαΐνη) που λιπαίνει και αναισθητοποιεί την περιοχή. Ορισμένα gel διαθέτουν και αντισηπτική δράση.  Εφόσον η εξέταση γίνεται με τοπική αναισθησία ο ασθενής κατά την προώθηση του ενδοσκοπίου μπορεί να νιώσει έναν ελαφρύ πόνο ή δυσφορία στην ουρήθρα. Όταν το ενδοσκόπιο εισέλθει στην ουροδόχο κύστη, που σιγά-σιγά γεμίζει, ο ασθενής νιώθει ότι έχει την ανάγκη να ουρήσει.

Με την ολοκλήρωση της διαδικασίας ο ασθενής λαμβάνει μια εφάπαξ δόση αντιβίωσης.

Μετά την κυστεοσκόπηση

Μετά την κυστεοσκόπηση και για περίπου 24 ώρες οι ασθενείς εμφανίζουν συνήθως ήπιο καύσο ή πόνο κατά την ούρηση, ενώ τα ούρα τους μπορεί να είναι αιματηρά, ιδίως εφόσον λαμβάνουν αντιπηκτικά σκευάσματα. Οι ασθενείς συμβουλεύονται να πίνουν άφθονα υγρά ώστε να καθαρίσουν τα ούρα και να αποφευχθούν τυχόν λοιμώξεις.

Η κυστεοσκόπηση είναι σε γενικές γραμμές μια απλή και ασφαλής εξέταση, που ωστόσο μπορεί να συνοδευτεί από ορισμένες ήπιες επιπλοκές. Οι ουρολοιμώξεις, η αιματουρία και η επίσχεση ούρων αποτελούν τις πλέον συνήθεις. Σε περιπτώσεις πολύ δυσχερούς πρόσβασης του κυστεοσκοπίου και κάκωσης της ουρήθρας μπορεί να προκύψει αθρόα απώλεια αίματος από την ουρήθρα (ουρηθρορραγία) και δυσχέρεια καθετηριασμού. Σε αυτή την περίπτωση, όπως και σε τραυματικούς καθετηριασμούς, χρειάζεται προσοχή γιατί είναι δυνατόν να προκύψουν στενώματα ουρήθρας. Μια εξαιρετικά σπάνια επιπλοκή της κυστεοσκόπησης είναι η διάτρηση της ουροδόχου κύστης, συνήθως σε εργώδεις κυστεοσκοπήσεις με άκαμπτα εργαλεία και σε ηλικιωμένες ασθενείς με ιδιαίτερα λεπτή ουροδόχο κύστη.

Για οτιδήποτε αφορά την κυστεοσκόπηση και την αντιμετώπιση του καρκίνου της ουροδόχου κύστης μπορείτε να απευθυνθείτε στο Χειρουργό Ουρολόγο Δρ. Ιωάννη Ζούμπο. Η σωστή διάγνωση είναι ο θεμέλιος λίθος της θεραπείας κι αυτό στην περίπτωση των θηλωμάτων της ουροδόχου κύστης εξασφαλίζεται με έναν lege-artis κυστεοσκοπικό έλεγχο. Η κυστεοσκόπηση με τα σύγχρονα εύκαμπτα ενδοσκόπια είναι πλέον μια απλή και ανώδυνη διαδικασία για τον ασθενή.