Έλεγχος ανδρικής γονιμότητας

Στη εποχή μας εκτιμάται ότι 15% των ζευγαριών δυσκολεύεται να τεκνοποιήσει μετά από 1 έτος συστηματικών προσπαθειών. Στο 50% των περιπτώσεων εντοπίζεται παράγων ανδρικής υπογονιμότητας και παθολογικό σπερμοδιάγραμμα. Είναι λοιπόν προφανές πως σε κάθε υπογόνιμο ζευγάρι θα πρέπει να ελέγχεται όχι μόνο η γυναίκα, αλλά και ο άνδρας. Ο έλεγχος του άνδρα πρέπει να διενεργείται από ειδικό Ουρολόγο-Ανδρολόγο και όχι από Γυναικολόγο, Ενδοκρινολόγο, Αιματολόγο ή Βιολόγο Αναπαραγωγής που χρησιμοποιεί τον τίτλο «Ανδρολόγος». Η διάγνωση και θεραπεία των παθήσεων του ανδρικού γεννητικού συστήματος είναι αρμοδιότητα της ιατρικής ειδικότητας της Ουρολογίας. Οι προαναφερθέντες επαγγελματίες υγείας, με ειδικό ενδιαφέρον σε θέματα γονιμότητας, πρέπει να συνεργάζονται αρμονικά με τον ειδικό Ουρολόγο-Ανδρολόγο και όχι να τον υποκαθιστούν.

 

Σε τί συνίσταται ο έλεγχος της ανδρικής γονιμότητας;

Ο έλεγχος της ανδρικής γονιμότητας δεν περιλαμβάνει απλά μια εκτίμηση της ποιότητας του σπέρματος, όπως προκύπτει από το σπερμοδιάγραμμα. Ο έλεγχος οφείλει επίσης να περιλαμβάνει την κλινική εξέταση του άνδρα, τον απεικονιστικό έλεγχο του γεννητικού συστήματος, τον εργαστηριακό έλεγχο (αιματολογικό, βιοχημικό, ορμονολογικό, γενετικό) και τις ειδικές εξετάσεις του σπέρματος. Ο υπογόνιμος άνδρας είναι δυνατόν να πάσχει από συνοδές σεξουαλικές και ουρολογικές διαταραχές που πιθανόν να επηρεάζουν το γονιμοποιητικό του δυναμικό. Συχνά επίσης η γονιμότητα επηρεάζεται από υποκείμενες νοσηρές καταστάσεις, αλλά και τη φαρμακευτική αγωγή που χορηγείται για την αντιμετώπισή τους.

 

Πότε ένας άνδρας πρέπει να κάνει έναν έλεγχο γονιμότητας;

Κάθε άνδρας που δεν έχει καταφέρει να τεκνοποιήσει μετά από ένα χρόνο συστηματικών προσπαθειών με τη σύντροφό του πρέπει να υποβάλλεται σε έλεγχο γονιμότητας. Πρέπει να επισημανθεί ότι οι σεξουαλικές επαφές πρέπει να είναι πολύ συστηματικές, χωρίς χρήση μέτρων αντισύλληψης, με στόχευση στις γόνιμες μέρες της γυναίκας. Αν το ζευγάρι είναι ηλικίας άνω των 40 ετών συνήθως συνιστάται ο έλεγχος του άνδρα να ξεκινά νωρίτερα από τη συμπλήρωση ενός έτους προσπαθειών.

 

Αίτια ανδρικής υπογονιμότητας

Οι συνηθέστερες αιτίες της ανδρικής υπογονιμότητας είναι:

• Κιρσοκήλη
• Ουρογεννητικές λοιμώξεις (κυρίως προστατίτιδα και επιδιδυμίτιδα) με ή χωρίς απόφραξη της εκφορητικής οδού του σπέρματος
• Παλίνδρομη εκσπερμάτιση
• Εκτοπία όρχεως ή κρυψορχία
• Φίμωση
• Υποσπαδίας
• Όγκοι όρχεως
• Χρωμοσωμικές ή γενετικές ανωμαλίες
• Ιστορικό βαζεκτομής ή συστροφής όρχεως

 

Τι εξετάσεις χρειάζονται για τον έλεγχο της ανδρικής γονιμότητας;

Ο έλεγχος ανδρικής γονιμότητας διενεργείται από τον ειδικό Ουρολόγο- Ανδρολόγο και περιλαμβάνει κλινική εξέταση, απεικονιστικές εξετάσεις και εργαστηριακό έλεγχο.

 

Κλινική εξέταση

Η κλινική εξέταση είναι στοχευμένη και σκοπό έχει τον έλεγχο του ανδρικού γεννητικού συστήματος. Ο Ουρολόγος-Ανδρολόγος καταρχήν λαμβάνει ένα λεπτομερές ιστορικό με έμφαση στην ανάπτυξη, το κάπνισμα, τη χρήση ναρκωτικών ουσιών και τυχόν παθήσεις ή χειρουργικές επεμβάσεις των όρχεων. Ιδιαίτερη σημασία έχει η εξέλιξη της αρρενοποίησης και των δευτερογενών χαρακτηριστικών του φύλου (όρχεις, τριχοφυΐα, φωνή, κατατομή σώματος), το ιστορικό κρυψορχίας και επεμβάσεων για την πάθηση αυτή, το ιστορικό συστροφής όρχεως και τυχόν επέμβασης για το λόγο αυτό. Επίσης λοιμώδεις παθήσεις της παιδικής ηλικίας, όπως η παρωτίτιδα, αλλά και συγγενείς ανωμαλίες του πέους, όπως ο υποσπαδίας, και τυχόν επεμβάσεις για τη διόρθωσή τους. Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δίνεται στη λήψη φαρμάκων που μπορεί να επηρεάσουν το ανδρικό σπέρμα (αντιανδρογόνα, αντιϋπερτασικά, αντιψυχωσικά, οπιοειδή, αντιφλεγμονώδη, αντιβιοτικά κ.α.), θεραπεία με χημειοθεραπευτικούς παράγοντες ή ακτινοβολία.

Ο ειδικός Ουρολόγος-Ανδρολόγος εξετάζει τα έξω γεννητικά όργανα επισκοπικά και με ψηλάφηση. Το πέος ελέγχεται για την ύπαρξη φίμωσης, ενώ επισημαίνεται η ορθότοπη εκβολή της ουρήθρας. Με την ψηλάφηση ελέγχεται η ύπαρξη και των δύο όρχεων στο όσχεο, το μέγεθος και η σύστασή τους και η κατάσταση των επιδιδυμίδων. Πάντοτε γίνεται ψηλάφηση των σπερματικών πόρων αμφοτερόπλευρα. Με τον ασθενή σε όρθια θέση και υπό αυξημένη ενδοκοιλιακή πίεση (δοκιμασία Valsalva) γίνεται ψηλάφηση των κιρσοειδών φλεβικών πλεγμάτων αμφοτερόπλευρα και επισημαίνεται η ύπαρξη κιρσοκήλης.

 

Υπερηχογραφικός έλεγχος

Το υπερηχογράφημα των οργάνων του γεννητικού συστήματος αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα του ελέγχου της ανδρικής γονιμότητας. Συνήθως διενεργείται από τον Ουρολόγο-Ανδρολόγο στο ιατρείο, αλλά μπορεί να γίνει παραπομπή και σε ειδικό Ακτινοδιαγνώστη. Ελέγχονται οι όρχεις, οι επιδιδυμίδες, ο προστάτης και οι σπερματοδόχοι κύστεις. Κατά το υπερηχογράφημα των όρχεων ελέγχεται η θέση, το μέγεθος και η ηχογένεια αυτών, καθώς επίσης οι επιδιδυμίδες, αλλά και το φλεβικό τους δίκτυο (κιρσοειδές πλέγμα). Συνήθη ευρήματα κατά τον υπερηχογραφικό έλεγχο των όρχεων είναι η διαπίστωση κιρσοκήλης, ανεύρεση κύστεων στην επιδιδυμίδα ή τον σπερματικό τόνο, η ύπαρξη υδροκήλης ή βουβωνοκήλης, ενώ σπανιότερα η διαπίστωση ορχικής μικρολιθίασης ή καρκίνου των όρχεων.

Ο έλεγχος του προστάτη και των σπερματοδόχων κύστεων γίνεται συνήθως διακοιλιακά, ωστόσο το διορθικό υπερηχογράφημα παρέχει λεπτομερέστερη απεικόνιση ιδίως των σπερματοδόχων κύστεων. Ελέγχεται το μέγεθος, το περίγραμμα και η ηχογένεια του προστάτη. Σύνηθες εύρημα είναι η παρουσία επασβεστώσεων εντός του προστάτη, που καλούνται προστατόλιθοι και αντιστοιχούν σε θέσεις αποδραμούσας φλεγμονής. Μπορεί επίσης να διαπιστωθούν ενδοπροστατικές κύστεις (κύστεις Müller), αποστημάτια, καλοήθης υπερπλασία του αδένα και πολύ σπάνια όγκοι. Λιθίαση, κύστεις, αποστηματοποίηση και έντονη διάταση μπορούν να παρατηρηθούν και στις σπερματοδόχους κύστεις.

 

Εργαστηριακός έλεγχος

Η πιο σημαντική εξέταση είναι το σπερμοδιάγραμμα. Το σπερμοδιάγραμμα παρέχει μια αδρή εκτίμηση της κατάστασης του ανδρικού σπέρματος, προσδιορίζοντας τον αριθμό και την πυκνότητα των σπερματοζωαρίων, την κινητικότητά τους και τη μορφολογία τους. Επίσης μας πληροφορεί για τον όγκο του εκσπερματίσματος, την οξύτητα (pH), το ιξώδες, το χρόνο ρευστοποίησης, ενδεχόμενες συγκολλήσεις αλλά και τα επίπεδα των πυοσφαιρίων.

Το σπερμοδιάγραμμα τυπικά συνοδεύεται από αερόβια καλλιέργεια σπέρματος, αλλά και έλεγχο για χλαμύδια, μυκόπλασμα και ουρεόπλασμα. Συχνά, σε άτομα με ιστορικό προστατίτιδας, γίνεται επίσης έλεγχος των ούρων με γενική εξέταση ούρων και καλλιέργεια. Σε άτομα με υποψία ή ιστορικό λοιμώξεων των επικουρικών γεννητικών αδένων μπορεί να ζητηθεί και μοριακός έλεγχος του σπέρματος, των ούρων ή του προστατικού υγρού με τη μέθοδο PCR (polymerase chain reaction). Με τη μέθοδο PCR εκτός από άτυπα μικροβιακά στελέχη, που ανιχνεύονται δύσκολα, είναι δυνατή και η ανίχνευση ιών όπως ο HPV (ιός ανθρωπίνων θηλωμάτων), ο HSV (ερπητοϊός) και ο CMV (κυτταρομεγαλοϊός).

Κατά περίπτωση είναι δυνατόν να ζητηθούν και ακόμη πιο ειδικές εξετάσεις, που ελέγχουν την κατάσταση του DNA των σπερματοζωαρίων, την παρουσία ελευθέρων ριζών οξυγόνου, αλλά και την ύπαρξη γονιδιακών ή χρωμοσωμικών ανωμαλιών. Οι εξετάσεις αυτές είναι:

• DFI (DNA Fragmentation Index)
• Mioxsys test
• Προσδιορισμός 8OHDG
• Καρυότυπος
• Έλεγχος μικροελλείψεων του Υ χρωμοσώματος (μεταλλάξεις AZF)
• Έλεγχος για το γονίδιο της κυστικής ίνωσης

 

Ο έλεγχος της γονιμότητας του άνδρα είναι απαραίτητος σε κάθε ζευγάρι που αδυνατεί να τεκνοποιήσει μετά από 1 χρόνο συστηματικών προσπαθειών. Στο 50% των περιστατικών διαπιστώνεται πρόβλημα του άνδρα, που χρήζει αντιμετώπισης. Επικοινωνήστε με τον έμπειρο και εξειδικευμένο Χειρουργό Ουρολόγο- Ανδρολόγο Δρ. Ιωάννη Ζούμπο για έναν έλεγχο της ανδρικής γονιμότητας και λάβετε υπεύθυνη θεραπεία και καθοδήγηση εάν δυσκολεύεστε να τεκνοποιήσετε.