Ανδρική Υπογονιμότητα

Στις μέρες μας περίπου 1 στα 8 ζευγάρια δυσκολεύεται να τεκνοποιήσει μετά από συστηματικές σεξουαλικές επαφές χωρίς προφυλάξεις για διάστημα 1 έτους. Περίπου 1 στα 6 ζευγάρια που έχουν ήδη αποκτήσει ένα παιδί δυσκολεύονται στην απόκτηση δεύτερου παιδιού. Ο άνδρας διαπιστώνεται να έχει μειωμένο γονιμοποιητικό δυναμικό και παθολογικές παραμέτρους σπέρματος περίπου στο 50% των υπογόνιμων ζευγαριών, ενώ είναι κυρίως υπεύθυνος για την αδυναμία τεκνοποίησης περίπου σε 1 στα 3 υπογόνιμα ζευγάρια. Γίνεται λοιπόν φανερό πως ο έλεγχος ενός υπογόνιμου ζευγαριού θα πρέπει να περιλαμβάνει οπωσδήποτε ανδρολογική εξέταση του συζύγου. Αποκλειστικά αρμόδιος για τον έλεγχο αυτό είναι ο ειδικός Ουρολόγος-Ανδρολόγος και όχι ιατρός άλλης ειδικότητας, που δε διαθέτει πιστοποιημένη εκπαίδευση και εμπειρία για τη διάγνωση και θεραπεία παρόμοιων προβλημάτων του άνδρα.

Πώς γίνεται η παραγωγή του σπέρματος στον άνδρα;

Τα γεννητικά κύτταρα του άνδρα ονομάζονται σπερματοζωάρια. Τα μικροσκοπικά αυτά κύτταρα παράγονται κατά εκατομμύρια μέσα στους όρχεις, ωριμάζουν στις επιδιδυμίδες και μεταφέρονται στην ουρήθρα μέσω των σπερματικών πόρων. Στην προστατική ουρήθρα (σπερματικό λοφίδιο) τα σπερματοζωάρια κατά την εκσπερμάτιση αναμιγνύονται με το σπερματικό υγρό, που εξέρχεται από τους εκσπερματιστικούς πόρους. Το σπερματικό υγρό είναι ένα παχύρευστο, γαλακτώδες τζελ που παράγεται από τις εκκρίσεις των επικουρικών γεννητικών αδένων που είναι ο προστάτης, οι σπερματοδόχες κύστεις και οι παραουρηθρικοί αδένες του Cowper. Το σπερματικό υγρό εξυπηρετεί την ασφαλή μεταφορά των σπερματοζωαρίων προς τον τράχηλο της μήτρας, την προστασία και τη θρέψη των μικροσκοπικών κολυμβητών.

Η διαδικασία της σπερματογένεσης τελεί υπό τον έλεγχο υποφυσιακών ορμονών, που λέγονται γοναδοτροπίνες (FSH). Η τεστοστερόνη, που παράγεται από τους όρχεις, συμμετέχει και αυτή στη διαδικασία αλλά σε μικρότερο βαθμό.

Ποια μπορεί να είναι τα αίτια της ανδρικής υπογονιμότητας;

Δυστυχώς στο 30-40% των περιπτώσεων δεν ανευρίσκεται κάποια αιτία, οπότε και η χειροτέρευση της ποιότητας του σπέρματος καλείται ιδιοπαθής ολιγο-ασθενο-τερατοσπερμία (ΟΤΑ σύνδρομο). Δυστυχώς σε ένα μικρό ποσοστό ανδρών δεν ανευρίσκονται καθόλου σπερματοζωάρια, κατάσταση που καλείται αζωοσπερμία.

Οι συνηθέστερες αιτίες της ανδρικής υπογονιμότητας είναι:

• Κιρσοκήλη
• Ουρογεννητικές λοιμώξεις (κυρίως προστατίτιδα και επιδιδυμίτιδα) με ή χωρίς απόφραξη της εκφορητικής οδού του σπέρματος
• Παλίνδρομη εκσπερμάτιση
• Εκτοπία όρχεως ή κρυψορχία
• Αντισπερμικά αντισώματα (αυτοανοσία)
• Όγκοι όρχεως
• Χρωμοσωμικές ή γενετικές ανωμαλίες
• Ιστορικό βαζεκτομής

Τι εξετάσεις πρέπει να γίνουν;

Το πρώτο βήμα του ανδρολογικού ελέγχου είναι ο κλινικός έλεγχος από τον ειδικό Ουρολόγο-Ανδρολόγο. Ο ιατρός λαμβάνει λεπτομερέστατο ιστορικό και εκτελεί μια στοχευμένη κλινική εξέταση που αφορά τα έξω γεννητικά όργανα και τον προστάτη. Ο υπερηχογραφικός έλεγχος είναι επιβεβλημένος και περιλαμβάνει το διορθικό υπερηχογράφημα του προστάτη και των σπερματοδόχων κύστεων, αλλά και το υπερηχογράφημα του οσχέου με έγχρωμη απεικόνιση των φλεβών του κιρσοειδούς πλέγματος (triplex φλεβών οσχέου).

Ο εργαστηριακός έλεγχος ακολουθεί και βασίζεται κατά κύριο λόγο στο σπερμοδιάγραμμα. Το σπερμοδιάγραμμα προσφέρει μια αδρή εκτίμηση της γονιμότητας του σπέρματος. Αξιολογείται ο όγκος και το pH του σπέρματος, η γλοιότητα και ο χρόνος ρευστοποίησης, ο αριθμός και η πυκνότητα των σπερματοζωαρίων (>15.000.000/mL), η κινητικότητα (>32% ζωηρή πρόσθια κίνηση), και η μορφολογία αυτών (>4% φυσιολογικές μορφές). Η αξιολόγηση του σπερμοδιαγράμματος απαιτεί εμπειρία και εξειδίκευση και καλό είναι να γίνεται σε ειδικά κέντρα σπερματολογίας από κατάλληλα εκπαιδευμένο προσωπικό. Στις εργαστηριακές εξετάσεις συχνά ζητείται και ο μικροβιολογικός έλεγχος του σπέρματος με καλλιέργειες ή μοριακό έλεγχο (PCR), αλλά και ειδικότερες εξετάσεις όπως ο δείκτης κατάτμησης του DNA (DFI) και το οξειδωτικό στρες (8OHDG, Mioxsys test) των σπερματοζωαρίων. O Ανδρολόγος μπορεί επίσης κατά περίπτωση να ζητήσει ορμονολογικό έλεγχο του άνδρα, αλλά και έλεγχο του καρυοτύπου και γενετικών δεικτών όταν υπάρχουν οι σχετικές ενδείξεις.

Υπάρχει θεραπεία για την ανδρική υπογονιμότητα;

Στην Ανδρολογία και ιδιαίτερα στην υπογονιμότητα ισχύει ότι η πρόληψη είναι η καλύτερη θεραπεία. Συνιστούμε λοιπόν σε όλους τους άνδρες την υιοθέτηση ενός καλύτερου τρόπου ζωής που χαρακτηρίζεται από λιγότερο στρες, περισσότερη άσκηση, έλεγχο του σωματικού βάρους, υγιεινότερη διατροφή (μεσογειακή δίαιτα) και διακοπή καπνίσματος. Ανάλογα με τα υποκείμενα νοσήματα ο Χειρουργός Ουρολόγος-Ανδρολόγος Δρ Ιωάννης Ζούμπος θα συστήσει την κατάλληλη θεραπεία, ώστε να επιτύχει το βέλτιστο αποτέλεσμα.